نقش قنات در توسعه پایدار در مناطق نیمه بیابانی ایران (مطالعه دو روستای داواران و فردوسیه در شهرستان رفسنجان)

کمبود آب در مناطق روستایی ایران یکی از مسائلی است که همواره پیش روی جوامع روستایی بوده است. از این رو ایرانیان اولین اقوامی بوده اند که دست به ابتکار جدیدی زدند که آن را قنات یا کاریز نام گذارده اند. این اختراع که در نوع خود در جهان تا کنون بی نظیر است، میتواند مقدار قابل توجهی از آب های زیر زمینی را جمع آوری کرده و به سطح زمین برساند. اما این رساله از زاویه متفاوتی به قنات نگریسته است. در این رساله یاریگری ها در شبکه روابط اجتماعی قنات مورد توجه قرار گرفته است. در حقیقت فرض اصلی این رساله بر شبکه روابط اجتماعی پیچیده ای استوار است که ارتباط بین مالکان و استفاده کنندگان از قنات در روستاهای دارای قنات پدید آورده است. این شبکه روابط، منشا پیدایش سرمایه اجتماعی در روستاها است و فضای مشارکتی ای را برای ایجاد شرایط توسعه پایدارروستایی فراهم می آورد. رابطه متقابلی بین سرمایه اجتماعی و توسعه اجتماعی وجود دارد. از یک سو سرمایه اجتماعی یکی از عوامل مهم توسعه اجتماعی است یعنی توسعه اجتماعی زمانی شکل می گیرد که اعضای اجتماع در جهت اقدامات و فعالیت های گروهی و ارائه راه حل های لازم بر روی مسائل مشترک کار کنند و از سوی دیگر سرمایه اجتماعی یکی از نتایج توسعه اجتماعی نیز به شمار می رود. مطالعه میدانی این رساله در دو روستای داوران(دارای قنات) و فردوسیه(فاقد قنات) در شهرستان رفسنجان انجام شده است. نتایج حاصل از بررسی داده های تحقیق نشان می دهد که تفاوت معنی داری بین میزان سرمایه اجتماعی در دو روستای مورد مطالعه وجود دارد و میزان سرمایه اجتماعی در روستای دارای قنات یعنی روستای داوران بیشتر است. همچنین میزان سرمایه اجتماعی در روستای دارای قنات بین مالکین و غیرمالکین از تفاوت معنی داری برخوردار است و میزان سرمایه اجتماعی مالکین قنات بیشتر از غیرمالکین می باشد. معنی داری تفاوت بین میزان توسعه اجتماعی در دو روستای مورد مطالعه تایید نشد.